علم غذا مرجع صنایع غذایی و تغذیه مرجع صنایع غذایی و تغذیه
برای انجماد محصولات و مواد غذایی از روش‌های متفاوتی استفاده میشود. اما در واقع مهمترین روش‌های انجماد محصولات می‌توانند در دو دسته روش انجماد آرام و روش انجماد سریع دسته بندی شود؛ که در ادامه به بررسی این روش‌های انجماد پرداخته شده است.
روش انجماد آرام
در روش انجماد آرام محصولات مورد نظر در یک اتاق با دمای ۱۸-تا ۴۰- در جه قرار می‌گیرد و در هوایی ساکن و آرام منجمد می‌شوند. به دلیل این که فرآیند انجماد به آرامی صورت می‌پذیرد، طی کردن مراحل انجماد محصول ممکن است که بین 3 ساعت الی 72 ساعت زمان ببرد. مواد غذایی گوناگونی مانند گوشت گاو، مرغ جعبه‌ای، ماهی، میوه جعبه‌ای و تخم مرغ (سفیده، زرده یا درسته) در بسته‌های ۵ تا ۱۵ کیلوگرمی، نمونه‌ای از محصولات منجمد شده به روش انجماد آرام می‌باشند.
روش انجماد سریع
روش دیگر انجماد که انجماد سریع نام دارد می‌تواند به یکی از سه روش زیر صورت بپذیرد
- با استفاده از وزش هوای سرد
- انجماد با تماس غیر مستقیم
- غوطه‌ور نمودن محصولات منجمد شده
انجماد با وزش هوای سرد
در این روش برای کاهش دمای محصولات از وزش هوای زیاد با دمای کم، در اطراف محصولات برای پایین آوردن دمای آن‌ها استفاده میشود. البته ممکن است بنا بر شرایط مورد نیاز تغییراتی در چگونگی وزش هوا در اطراف محصولات وجود داشته باشد.اما اکثراً از روش ذکر شده برای پایین آوردن دمای محصولات مورد نظر استفاده میشود. در این روش طراحی فریزر مورد استفاده به گونه‌ای صورت می‌پذیرد، که هوا به آسانی قادر به حرکت کردن در تمامی قسمت‌های محصولات باشد.در این روش که با وزش هوای پرسرعت در انواع مدل‌های هوایی و زمینی برای پایین آوردن دمای محصولات استفاده میشود. در برخی از اوقات محصولات با کمک نقاله درون فریزر مورد نظر حرکت داده می‌شوند تا هوای سرد به تمامی قسمت‌های محصولات جهت خنک‌سازی برسد.همچنین استفاده از گاری‌های حاوی محصولات و هدایت آن‌ها به محیط مورد نظر نیز، می‌تواند دمای محصولات موجود در محیط را به خوبی کاهش دهد و به دمای انجماد نزدیک کند. این روش برای منجمد کردن بیشتر مواد غذایی مخصوصاً برای انواع گوشت‌ها مانند گوشت مرغ و گاو مؤثر خواهد بود.
انجماد با تماس غیر مستقیم
انجماد غیر مستقیم با قرار دادن مواد غذایی بر روی یک صفحه سرد شونده صورت می‌گیرد. به گونه‌ای که مواد غذایی بروی صفحه سرد شونده قرار می‌گیرند و بر اساس میزان سطح تماسی که با صفحه دارند، دمای محصولات کاهش پیدا می‌کند. البته این روش برای محصولاتی که در حجم کم نیاز به منجمد شدن داشته باشند توجیه پذیر خواهد بود.نوعی از صفحات طراحی شده برای فریزرهای منجمد کننده صفحه‌ای وجود دارد، که از مجموعه ای از صفحات افقی و عمودی برای قرار‌گیری محصولات برخوردار می‌باشد. سپس بعد از قرار‌گیری مواد غذایی در بین این صفحات هوای سرد از اطراف مواد غذایی برای انجماد سریع محصولات با شدت زیاد عبور داده میشود. تا انجماد مواد غذایی به طور کامل صورت بگیرد.
انجماد به روش غوطه‌ور
در این روش از محلول کلرید سدیم یا شکر برای خنک کردن محصولات مورد نظر استفاده میشود؛ زیرا این مایع با وجود قابلیت هادی بودن، دمای مواد غذایی را با سرعت بسیار خوبی کاهش می‌دهد. مزیت این روش در این است که، مواد غذایی بدون این که بر روی هم فشرده شوند، یا بافت و ترکیباتشان را از دست بدهند به راحتی منجمد می‌شوند.یکی از معایب اصلی این روش امکان نفوذ محلول تهیه شده به درون بسته‌های مواد غذایی می‌باشد. از این رو برای انجماد میوه‌هایی مانند پرتقال از شکر به جای نمک استفاده میشود، تا جذب شدن محلول در میوه‌ها هیچ‌گونه مشکلی در طعم و کیفیت آن‌ها به وجود نیاورد.همچنین روش استفاده از محلول نمک، برای انجماد مواد غذایی دریایی مانند میگو و ماهی که در مجاورت نمک به خوبی کیفیتشان حفظ خواهد شد استفاده میشود. برای پیشگیری از خشک شدن سطح پوشش نازک قرار گرفته بر روی بسته‌های مواد غذایی نیز، از یخ درون مایع مورد نظر برای انجامد استفاده میشود.
تونل انجماد سریع یا IQF
تونل انجماد سریع یا در اصلاح Individual Quick Freezer، که برای انجماد محصولاتی مانند سبزیجات، انواع میوه جات، مرغ، میگو، ماهی، بستنی، گوشت و انواع غذاهای فراوری شده مانند انواع شنیسل و ناگت مورد استفاده قرار می‌گیرد. استفاده از این روش باعث میشود تا خواص و کیفیت محصولات به طور کامل حفظ شده و مانع از به هم چسبیدگی بافت‌های مواد غذایی در طول عمل فریز کردن خواهد شد.تونلهای انجماد سریع یا IQF در دو نمونه مارپیچی و خطی برای استفاده طراحی و عرضه شده‌اند. این تونل‌ها مطابق با استانداردهای جهانی FDA, USDA, CFIA, UL, CSA, OSHA طراحی شده‌اند و از بهترین تونلهای عرضه شده برای انجماد سریع مواد غذایی می‌باشند.
انواع گوناگون تونل انجماد سریع
تونلهای انجماد سریع در انواع گوناگونی طراحی شده و جهت استفاده به بازار عرضه شده‌اند؛ که در ادامه با انواع این تونل‌ها و ویژگی‌های آن‌ها آشنا خواهید شد.
تونل انجماد IQF خطی
این تونل برای انجماد مواد غذایی از قابلیت غوطه‌ور‌سازی مواد غذایی در هوای سرد بهره می‌گیرد. ظرفیت این تونل‌ها بین ۲۰۰ تا ۱۲۰۰۰ کیلوگرم در ساعت می‌باشد و برای انجماد سریع مواد غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.این تونل‌ها برای انجماد انواع سبزیجات نظیر نخود فرنگی، لوبیا سبز، باقلا، ذرت شیرین، قارچ، فرنچ فرایز، هویج، گل کلم، پیاز، گوجه فرنگی و بروکلی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تونل انجماد نوع مارپیچی یا اسپیرال
این تونل‌ها برای انجماد سریع مواد غذایی در خطوط تولید مورد استفاده قرار می‌گیرد و از ظرفیت انجمادی در حدود ۱۰۰ تا ۳۰۰۰ کیلوگرم برخوردار می‌باشند. از تونلهای انجماد مارپیچی می‌توان برای انجماد محصولاتی مانند تکه‌های مرغ و جوجه، پاته و فیله مرغ، مرغ سوخاری، گوشت قرمز نظیر پاته گوشت، تکه‌های گوشت، همبرگر خام و محصولات مشابه استفاده کرد.
